اوستا، نام کلي مجموعه کهن ترين نوشتار و سروده هاي ايرانيان است که در واقع دانشنامه ايرانيان بوده است. در روزگار باستان 21 نسک «کتاب» داشته و در شکل کنوني خود شامل پنج بخش است. بخش هاي اوستا به اين گونه هستند؛ يسنا که سخنان آشو زرتشت موسوم به گاهان در آن گنجانده شده، يشت ها، سروده هاي نيايشي، ونديداد، ويسپرد و خرده اوستا. واژه اوستا که در خود کتاب نيامده به معني دانش و شناخت است و با واژه «ودا»، نام کهن ترين کتاب ديني هندوان هم ريشه است. روي هم رفته اوستا را مي توان به معني «آگاهي نامه» يا «دانشنامه» دانست که آن را مرجع نامه نيز مي نامند. از نظر تاريخي بخش هاي اوستا در دوران هاي گوناگون توسط اشخاص متعدد تاليف شده است اما از آن ميان فقط بخشي از سرودها از آن خود زرتشت است. مندرجات اوستا عبارت است از نيايش اهورامزدا و امشاسپندان و ديگر ايزدان و مظاهر طبيعت و تکاليف انسان در جهان، بهشت و دوزخ و داستان هاي ملي. گويند پس از آنکه اسکندر گجسته کاخ سلطنتي ايران را آتش زد اوستا را نيز بسوخت. بلاش اشکاني فرمان داد اوستاي پراکنده را از شهرهاي ايران گردآوري کنند. اردشير بابکان تنسر را مامور مرتب ساختن آن کرد. پسرش شاپور اول کار پدر را دنبال کرد و در نهايت آن را به همان شيوه کهن به 21 نسک بخش کردند و نام ها و شرح اين نسک ها در کتاب پهلوي دينکرد و ديگر کتاب ها آمده است. نسک هاي بيست و يک گانه اوستا به سه بهر بخش مي شده است. نسک هاي گاسانيک در دانش و کار مينوي، نسک هاي داتيک در دانش و کار جهاني، نسک هاي هاتک مانسريک در آگاهي از کردارهاي ميان جهان مينوي و جهان خاکي.
اوستاي کهن که امروز در دسترس است از نظر زماني به سه بخش متفاوت تقسيم مي شود. بخش يکم شامل اوستاي کهن که مضامين آن از نظر زماني متعلق به روزگار پيش از زرتشت (پيش از حدود دو هزار و هشتصد سال پيش) است. اما نگارش آن متعلق به عصرهاي پس از زرتشت است و هنگام اين نگارش و بازنويسي ديگرباره تا اندازه يي مضامين و باورهاي جديدتر را به متن هاي کهن اضافه کرده اند. بخش دوم اوستا از نظر زماني شامل «گات ها» است که سروده هاي مينوي شخص زرتشت، پيام آور بزرگ ايراني به شمار مي رود که هر چند از نظر مضمون پس از اوستاي کهن سروده شده است اما از منظر زبان و نگارش کهن ترين بخش اوستاي موجود است. بخش سوم اوستا از نظر زماني شامل يسنا، يشت هاي جديد، ويسپرد، ونديداد و خرده اوستا است که همگي جزء اوستاي نو به حساب مي آيند. اما بسياري از مضامين همين بخش هاي جديد نيز برگرفته و اقتباس شده از باورها و نوشتارهاي کهن است اما اين آميختگي به حدي است که تفکيک را امکان پذير نمي سازد. به عنوان نمونه مي توان از داستان جمشيد در ونديداد نام برد که يکي از کهن ترين داستان ها و باورها و نوشتارهاي ايرانيان است اما شکل نگارشي کهن آن کاملاً دگرگون شده و تغيير اساسي يافته است. در سال هاي معاصر براي نخستين بار پژوهش هاي گسترده يي درباره زبان اوستايي آغاز شد. ويليام جونز خاورشناس انگليسي سال ها در هند به مطالعه پرداخت و سرانجام در سال 1786 اعلام کرد زبان هاي مورد پژوهش او داراي خاستگاهي واحد هستند. زبان هاي ايراني به دوره هاي گوناگوني بخش مي شود که هر کدام به زيرمجموعه هاي گسترده يي تقسيم مي شود که محدوده جغرافيايي گسترده يي را دربرمي گرفته است. مانند دوره باستان زبان هاي ايراني، دوره ميانه زبان هاي ايراني و دوره نو زبان هاي ايراني.

bonyad-jamshid.blogfa.com/

امرداد روز از امردادماه برابر با 7 امرداد در گاهشماری ایرانی

مرداد مه است سخت خرم        مَی نوش پیاپی و دمادم

«مسعود سعد سلمان»

هفتمین روز از ماه امرداد (مرداد) جشنی در ستایش و گرامیداشت «امُرداد»، در اوستایی «اَمِرتاتَ» و در پهلوی «اَمُرداد» به معنی بی مرگی و جاودانگی و نام یکی از امشاسپندان، برگزار می شود.

امرداد در باورهای ایرانی در جهان خاکی نگاهبان و سرپرست گیاهان و رستنی ها بشمار می رود و همواره با «خرداد» در كنار هم جای دارند و «كمال» و «دوام» در جهان مینوی نیز از این دو امشاسپند است.

واژه ی امرتات، از سه بخش درست شده است : «اَ» + «مَر» + «تات» که بخش نخست در زبان اوستایی پیشوند نفی است، بخش دوم، از ریشه ی مصدری «مَر» به مانک «مرگ» و بخش سوم پسوند «كاملی»، «رسایی» و «سالمی» را می رساند.

این نام در اوستا، به ویژه گات ها صفتی است از برای اهورامزدا، مظهر زوال ناپذیری و پایندگی خداوند.

از این روی این جشن را بیشتر در کنار چشمه سارها و باغ ها و مزرعه های خرم و دلنشین در دامن طبیعت برپا می کنند.

در برگ 250 برگردان فارسی «آثارالباقیه»ی ابوریحان بیرونی چنین آمده است که :

«... مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزه ی پیش آمدن دو نام با هم، جشن می گرفتند. معنای امرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. امرداد فرشته ای است که به نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروها که اصل آن از نباتات است و بر کنار کردن گرسنگی و زیان و بیماری ها می باشد، کارگزاری یافته است ...»

 

 

aariaboom.com

 

اردیبهشت روز از اردیبهشت ماه برابر با 3 اردیبهشت در گاهشماری ایرانی

اَردی بهشت از واژه­ی اوستایی «اَشه وَهیشته» و پهلوی «ارت وهیشت» به مانک بهترین راستی و نام یکی از امشاسپندان (جاودانان مقدس) گرفته شده است.

ایرانیان در این روز لباس سپید که نماد پاکی است بر تن می­کنند و با سرهای پوشیده با کلاه یا روسری ِسپید ، به آدُریان (آتشکده­ی اصلی هر شهر) می­روند و نیایش اهورامزدا را به جا می­آورند.

اردی بهشت همچنین نگاهبان آتش است؛ چراکه آتش بهترین جلوه­گاه راستی و پاکی به شمار می­رفته است چنانکه همه­ی امشاسپندان دارای دو روی مینوی و زمینی هستند، این امشاسپند در جهان مینوی نماینده­ی پاکی و راستی و نظم و قانون اهورایی و در زمین نگاهبانی آتش بر عهده­ی او گذاشته شده است.

در بخشی از اوستا می­بینیم که اهریمن با ظهور زرتشت می­گریزد با فریادی این چنین که : زرتشت مرا بسوزانید با اشه وهیشته، و از زمین براند مرا (1) که چون اهریمن نماینده­ی بی­نظمی و آشوب و دروغ و ناپاکی است، با آتش راستی و پاکی و داد و قانون گریزان می­گردد.
برای همین است که «خلف تبریزی» در «برهان قاطع» می­گوید : «این واژه به معنای آتش است».

اما ابوریحان بیرونی معنی نزدیک­تری به اصل را آورده است :
«... و معنای این نام آن است : راستی بهتر است. برخی گفته­اند که منتهای خیر است و اردیبهشت ایزد یا ملک آتش و نور است و این دو با او مناسبت دارد و خداوند او را به این کار موکل کرده که نیز علل و امراض را به یاری ادویه و اغذیه ازاله کند و صدق را از کذب ظاهر کند و محق را از مبطل به سوگندهایی که گفته­اند در اوستا مبین است تمیز دهد.»

باز خلف تبریزی آورده است که : «در این روز نیک است به معبد و آتشکده رفتن و از پادشاهان حاجت خود خواستن وبه جنگ و کارزار شدن، و معنی ترکیبی این لغت مانند بهشت باشد (این معنی درست نیست و مفهوم و واژه را در آغاز آورده است)، چه ارد به معنی شبیه و مانند آمده است و چوناین ماه وسط فصل بهار است و نباتات در غایت نشو و نما و گل­ها و ریاحین تمام شکفته و هوا در نهایت اعتدال، بنابراین اردیبهشت خوانند.»

وبه همین روی است که کوشیار گیلی در «زیج جامع» از آن با نام «گلستان جشن» یاد کرده است.

مطالبی را که بیرونی راجع به اعمال اردیبهست ایزد راجع به درمان و درمان­گری وتمیز میان راستی و دروغ و حق و باطل بدان اشاره کرده، در بخش یشت­ها در اردیبهشت یشت آمده است.

aariaboom.com