جشن خوردادگان، سومین جشن ماهیانه در گاهشماری ما ایرانیان می باشد که با برابر شدن خورداد روز با خورداد ماه برگزار می شود. ششمین روز از هر ماه خورداد نام دارد که به دلیل 31 روزه بودن شش ماه نخست سال، جشن خوردادگان در روز چهارم خرداد ماه در گاهشماری کنونی برگزار می شود.

واژه «خورداد» از ریشه «هئوروتات» در اوستا می باشد که به گفتار ساده آنرا به چم رسایی و کمال می دانند، ولی مانند دیگر واژگان کاتها مفهومی ژرف تر از این را در خود دارد. خورداد نام پنجمین امشاسپند است و به گفته دیگر، پنجمین پایه فروزگان اهورایی است برای رسیدن به «امرداد» (جاودانگی). در واقع، انسان پس از پیمودن پایه های «وهومن»(اندیشه نیک) ، «اشاوهیشتا»(پاکی و راستی) ، «خشتره وئیریه»(شهریاری خواسته شده) و «سپنتا آرمئیتی» (پارسایی و فروتنی)، به مرحله «خورداد»(رسایی و کمال) می رسد و با خودشناسی و رسیدن به کمال انسانی می تواند به پایه «امرداد» برسد و جاودان بماند. از همین روست که در گاتها «هئوروتات» و «امرداد» همیشه در کنار هم آمده اند. این بدان معناست که برای رسیدن به جاودانگی و برجای گزاردن نام نیک از خود، آدمی باید نخست به خودشناسی و رسایی برسد.

خورداد امشاسپند نیز مانند دیگر امشاسپندان نمادی نیز بر روی گیتی دارد. او پاسبان آبهای روان مزدا داده است. آب که مایه زندگانی آدمی و آخشیجی بسیار حیاتی برای بقای بشر می باشد. آب که نماد روشنی و آگاهی است. همانگونه که خورداد امشاسپند و امرداد امشاسپند در اوستا در کنار همند، آب و گیاه نیز که نماد زمینی خورداد و امرداد هستند، برای ادامه زندگانی به هم وابسته و پیوسته اند.

در اوستاهای متاخر آمده که اشو زرتشت (و در روایتی دیگر، جمشید شاه پیشدادی) پس از گذشتن از رود (آب روان) به آگاهی و روشنایی رسیدند. در اوستای برساد به خورداد امشاسپند و ایزدان همکار او درود فرستاده شده است: «به خشنودی خورداد و تشتر و باد و فروردین». در کتاب پهلوی بندهش هم که دربر دارنده اسطوره های آفرینش و تاریخ و جغرافیای اساطیری و ستاره شناسی است، درباره خورداد امشاسپند آمده است: «ششم از مینوان خورداد است. او از آفرینش گیتی آب را به خویش پذیرفت. خورداد سرور سالها و ماهها و روزهاست. و این از این روست که او سرور همه است. او را آب نماد دنیوی است. هستی، زایش و پرورش همه موجودات جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست. چون اندر سال نیک شاید زیستن به سبب خورداد امشاسپند است. او که آب را رامش بخشد یا بیازارد آنگاه خورداد از او آسوده یا آزرده بود. او را همکار، تیر و باد و فروردین است.»

همچنین در اندرز گواه گیری در مورد خورداد امشاسپند به زنان و مردان چنین سفارش شده است: «داد و آیین خورداد امشاسپند خرمی و آبادانی است. دل خود را خرم و تن خود را پاک دارید، چه پاکی تن اشویی روان است. ناسپاسی نکنید و اندوهگین مباشید. گیتی را به چشم نیک ببینید و به دادار اورمزد خرسند و سپاس دار باشید. آبادی سازید و شادی افزایید. تن و جامه را در آب روان مشویید. کاریز ایجاد کنید و زمین خشک را برومند سازید.»

همانگونه که در این اندرز می بینید، آلوده نکردن آب های روان و درست استفاده کردن از این آخشیج و همچنین آبادان کردن زمین موجب خرسندی خورداد امشاسپند شده و ما را و جهان ما را بسوی رسایی و کمال پیش می برد.

بنابراین، در این روز مانند همه جشنهای ایرانی دیگر که هم نیایش و هم شادمانی رابا هم در خود دارد، ایرانیان به کنار رودها و چشمه ها و ساحل دریاها می روند و به شادمانی می پردازند و همگان، بویژه کشاورزان، برای افزونی آبهای روان اهورا داده نیایش می کنند. اوستای ویژه این روز آبزور یا خورداد یشت می باشد.

http://omiddana.net/

خرداد روز از خردادماه برابر با 6خرداد در گاهشماری ایرانی

جشنی در ستایش و گرامیداشت «خرداد»(= خورداد) که در اوستایی «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُـردات» خوانده می شود و به معنی رسایی و تندرستی و کمال است و نام یکی از هفت امشاسپند در فرهنگ ایرانی. واژه ی اوستایی «هئوروتات» در سانسکریت و در «ودا» نیز به صورت «سَئوروَتات» آمده است.
و «کوشیار اصفهانی» آن را «عید البقر» نوشته است.

خورداد، اَمشاسپند ِنگاهبانی آب ها، نهرها و دریاها است و مظهری است از مفهوم نجات بشر و از آنجا که پاره ای از مراحل آفرینش، مانند آب و گیاه به گونه ی طبیعی جفت اند، همواره در متون کهن همراه با امرداد، امشاسپند نگاهبان گیاه آورده می شود.

پیشکش این دو امشاسپند ثروت و رمه (چهار پایان) است، به گونه ای که این دو، نماینده ی آرمان های نیرومندی، سر چشمه ی زندگی و رویش هستند.

هماوردان خاص آن ها، دیوان‌ «گرسنگی» و «تشنگی»اند و همکاران خرداد نیز، ایزد «تیشتر» و «باد» و «فروهر پرهیزکاران» هستند.

در باور ایرانیان، خرداد در هنگام حمله ی اهریمن، آب را به یاری فروهرها می ستاند، به باد می سپارد و باد آن را با شتاب به سوی کشورها می برد و به وسیله ی ابر می باراند.

در نامگذاری ماه ها، خرداد و امرداد در دو طرف ماهی هستند که نماد آن «تیر» یا «تیشتر» است و تیشتر ایزد باران است.

در بُـندهشن (= بـُن دهیشنَ = آغاز آفرینش)، یکی از کتاب های پهلوی که بر اساس ترجمه ها و تفسیرهای اوستا تدوین یافته و در بردارنده ی اسطوره های مربوط به آفرینش، تاریخ اساطیری و تاریخی ایرانیان، جغرافیای اساطیری و حتی نجوم و ستاره شناسی است، درباره ی این امشاسپند آمده است :

«... خورداد سرور سال ها و ماه ها و روزهاست ؛ [ و این ] از این روی است که او سرور همه است. او را آب مایملک دنیوی است. هستی، زایش و پرورش همه ی موجودات جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست. چون اندرسال، [ اگر ] نیک شاید زیستن، به سبب خرداد است ... او که آب را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه، خورداد [ از او ] آسوده یا آزرده بود. او را همکار، تیر و باد و فروردین است.»

در یشت های اوستا، برای دو امشاسپند، «اردی بهشت» و «خرداد»، هر یک یشتی جداگانه موجود است. «خرداد یشت»، چهارمین یشت اوستا است که متاسفانه آسیب زیادی دیده و بسیاری از واژگان آن از بین رفته یا ناخواناست. ولی در آنچه اکنون دردست است (در یازده بند)، به یاد کردن از امشاسپندان به ویژه خورداد سفارش بسیار شده، چون یاد آنان دیوان را دور می سازد و یاد خورداد، به ویژه دیو «نسو»(= دیو فساد و گندیدگی) را می راند. دراین یشت، به صراحت آمده که خداوند یاری و رستگاری و رامش و سعادت را از طرف امشاسپند خرداد به مرد پاک دین می بخشد.

در بند ده این یشت می خوانیم :

«او را  - امشاسپند خرداد را - برای فـَرّ و فروغش با نماز [ی به بانگِ ] بلند با و با زَور (1) می ستاییم.
ما امشاسپند خرداد را با هَوم (2) آمیخته با شیر، با بَرسَم (3) با زبان خرد، و «منثره» با اندیشه و گفتار و کردار [ نیک ]، با زَور و با سخن رسا می ستاییم.»

نیاکان فرهیخته ی ما در این روز به کنار چشمه سارها، رودها و دریاچه ها رفته و همراه با نیایش اهورامزدا و جشن و شادمانی تن خود را نیز با آب می شسته اند.
ابوریحان بیرونی نیز در آثار الباقیه به مراسم شستشوی ویژه ای که در این روز برگزار می شده است اشاره کرده است.

اهورامزدا از سرچشمه ی بخشایندگی خویش این فروزه را به واسطه ی امشاسپند هئوروتات به آفریدگان خود بخشیده تا هر پدیده ای رسا گردد و رسایی و تندرستی نه تنها ویژه ی این جهان است، بلکه رسایی مینوی و تندرستی روح و روان، هدف والای جهانیان است.
اهورامزدا می خواهد که همگان به یاری امشاسپند هئوروتات از این بخشایش مینوی و مهربانی حقیقی برخوردار گشته و هرکس بتواند با نیروی رسایی و پرورش و افزایش آن در وجود خویش، دارای مقام رسایی و کمال بی زوال گردد.

aariaboom.com